اقتصاد رفتاری
اقتصاد رفتاری یکی از حوزه‌های مرتبط با رفتار مالی است. حوزه‌ای که با استفاده از نظریات روانشناسی به بررسی و تحلیل بازار سهام، بازار عرضه و تقاضا و به طور کلی اقتصاد یک جامعه میکند.
رفتار مالی افراد و نحوه عملکرد آنها در شرایط مختلف تاثیر زیادی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران و سیاست‌های آنها دارد. شناخت اقتصاد رفتاری، میتواند در موفقیت یک سرمایه‌گذار یا شرکت تاثیر زیادی داشته باشد.
عملکرد ذهن در تصمیم‌گیری
ذهن انسان‌ها و نحوه تفکرشان در طول زمان همواره در تغییر و تحول بوده است. ذهن انسان مدرن، حاصل تحول و تکمیل ذهن انسان اولیه است. یک زمان دغدغه انسان‌ها فقط شکار کردن و تلاش برای زنده ماندن بود. با گذشت زمان و پیچیده‌تر شدن سبک زندگی و ایجاد دغدغه‌های جدید، ذهن انسان‌ها هم برای حل مسائل جدیدتر و بزرگتر دچار تغییرات میشود.
بیشتر بخوانید: سیستم اقتصادی بازار محور (سرمایه‌داری)
طبق تحقیقات، مغز انسان از 3 بخش جدا از هم تشکیل شده که هرکدام وظیفه و عملکرد مخصوص به خود رو دارند:
- دستگاه کناره‌ای – مربوط به احساسات
- قشر مغز – مربوط به منطق
- بخش مجزا – مربوط به فعالیت و عملکرد اعضای بدن
دستگاه کناره‌ای: این بخش مسئول تمامی احساسات انسان مثل هیجان یا ترسه. دستگاه کناره‌ای عملکردی بسیار سریع و پیچیده‌ای داره.
قشر مغز: این بخش مسئول یادگیری، برنامه‌ریزی، محاسبات، تفکر منطقی و تصمیم‌گیری است. قشر مغز نسبت به دستگاه کناره‌ای بسیار کندتر عمل میکند و عملیات آن زمان‌بر است.
قشر مغز و دستگاه کناره‌ای دو بخش مهم در تصمیم‌گیری‌های انسان هستند. این دو باهم دو الگوی رفتاری ایجاد میکنند که منشاء همه تصمیم‌گیری‌هاست:
- ترس از دست دادن
- به دنبال پاداش بودن
در نهایت تمام تصمیمات ما به یکی از این دو عامل مربوط میشوند، یا با هدف بدست آوردن یک چیز صورت میگیرند یا از روی ترس از دست دادن. یک باور قدیمی و معروف درمورد بازار بورس وجود داره که میگه:((تمام بازار بر اساس دو حس جریان داره، ترس و طمع.)) که این دو حس دقیقاً نمود دو الگوی گفته شده هستند.
بیشتر بخوانید: مینیمالیست شو – در 7 مرحله یک مینیمالیست شوید
پول، ذهن و منفعت
برای انتخاب بهترین تصمیم اقتصادی نیازه که منطقی رفتار کنیم. احساساتی برخورد کردن ممکنه مارو گمراه کنه. البته که همه ما انسانیم و خوشبختانه یا متاسفانه قادر به این نیستیم که به طور کامل احساسات رو جایگزین منطق کنیم یا منطقمون رو کاملا بر احساساتمون چیره کنیم!
مشکل در گرفتن تصمیم درست زمانی اتفاق میفته که گاهی ما اصرار داریم تا طبق عادات قبلی خودمون رفتار کنیم و در برابر ایجاد تغییرات در طرز تفکرمون مقاومت میکنیم. برای درست عمل کردن باید دو الگوی تصمیم‌گیری “ترس از دست دادن” و “به دنبال پاداش بودن” رو به‌گونه‌ای منطقی به‌کار بگیریم.
امروزه هر فرد یا شرکتی که این دو الگو رو بشناسه و بتونه از اونها به بهترین شکل استفاده کنه، میتونه توانایی‌های خودش رو شناسایی کنه و اونها رو ارتقاء بده.
بیشتر بخوانید: فصل بازگشت به مدرسه و هزینه‌های آن
برخی مسائل در زمینه اقتصاد رفتاری
- ترس از شکست درمقابل هیجان پیروزی
در یک سرمایه‌گذاری احتمال پیروزی و شکست هردو وجود دارد. طبق تحقیقاتی که در زمینه اقتصاد رفتاری به روی تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران انجام شده، مشخص شده که کسانی که ترس از شکست در آنها بیشتر از هیجان برای پیروزی است، بیشتر شکست میخورند و ضرر میکنند.
- باور کردن کردن هرآنچه میخواهند
اقتصاد رفتاری بیان میکند که افراد به محض تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری کردن، سعی میکنند تمام اخبار و اطلاعات منفی پیرامون حوزه‌ای که در آن سرمایه‌گذاری میکنند را نادیده بگیرند و در عوض چیزی که خودشان میخواهند رو باور میکنند.
خیلی از اوقات برای دفاع از تصمیمشان حتی از اطلاعات غلط و بی اساس استفاده میکنند. از طرف دیگر، سرمایه‌گذاران موفق همیشه قبل از گرفتن هر تصمیمی تحقیقات و بررسی‌های دقیق و علمی انجام میدهند.
- تاثیر گزارشات طولانی و جزئیات
افراد معمولا در هنگام سرمایه‌گذاری یا گرفتن تصمیمات اقتصادی، کمیت از کیفیت برایشان مهم‌تر است!
به این معنا که به گزارشات و توصیه‌هایی که جزئیات زیادی دارند و پیچیده هستند اعتماد بیشتری نسبت به مطالب مختصر و مفیدتر دارند.
- تصمیم‌گیری در شرایط گیج کننده
هرچه تعداد انتخاب‌های افراد بیشتر باشد، گرفتن تصمیم نهایی برای آنها سخت‌تر و گیج کننده‌تر خواهد بود. اگر انتخاب‌های موجود شرایط مشابهی داشته باشند، افراد در مقایسه و تصمیم‌گیری دچار مشکل خواهند شد و معمولا به صورت اتفاقی یک مورد را انتخاب خواهند کرد.
- در جهت جریان رودخانه شنا کردن
آدما معمولا تصمیمی میگیرند و راهی را انتخاب میکنند که اکثریت انتخاب کرده‌اند. به بیان دیگه ترجیح میدهند در جهت جریان رودخانه شنا کنند و موج یا جوّ به وجود آمده را دنبال کنند چون فکر میکنند حتما تصمیم درستی است. در صورتی که ممکنه در آخر باعث ضرر آنها شود.
سرمایه‌گذاران موفق میدانند که این ملاک مناسبی برای تصمیم‌گیری نیست. آنها خود موج خودشان را میسازند!
بیشتر بخوانید: مصرف گرایی و پیامدهای آن
اقتصاد رفتاری و تعصبات
تصمیم‌گیری برای افراد خیلی وقت‌ها جنگی بین منطق و احساسات آنها است. تعصبات و باورهای افراد تاثیر بسیار زیادی در تصمیم‌گیری های آنها دارد.
- تایید باورها
آدم‌ها نسبت به هرچیزی که باورها و دانسته‌های ذهن آنها را تایید کند متمایل هستند، حس خوبی به آن دارند و از آن استقبال میکنند.
باورهای افراد تاثیر بسیار زیادی در انتخاب‌های آنها دارد. هر انتخابی که آنها را تایید کند به سرعت نظرشان را جلب میکند. در این زمان حتی اگر اطلاعات و اخباری بر ضد انتخابی که کرده‌اند به آنها برسد ممکن است متعصبانه و احساسی از انتخاب خود دفاع کنند و یا این اطلاعات رو نادیده بگیرن.
- حس اعتماد
افراد اگر از طریقی سود یا منفعت یا حس خوبی بدست بیارن اونرو به خوبی به یاد میاورند. اگر اعتماد آنها نسبت به یک چیز جلب شود، به سختی آن چیز را کنار خواهند گذاشت حتی اگر دیگر برایشان سودی نداشته باشد. در این حالت یک نوع حس وفاداری به اون چیز در آنها ایجاد میشود.
طبق تحقیقات، بیشتر افرادی که از سرمایه‌گذاری در یک حوزه سود شیرینی برده‌اند، به سرمایه‌گذاری در اون حوزه ادامه میدهند حتی اگر دیگر برایشان سود نداشته باشد.
- تعصب ادراک
اقتصاد رفتاری بیان میکند که افراد اگر در زمینه‌ای پیش‌بینی انجام دهند و درست از آب دربیاید، در آینده بیشتر به خود اجازه میدهند در اون زمینه صحبت کنند و کم‌کم ممکن است توهم ادراک اون مسئله برای آنها پیش بیاید.
حتی گاهی ممکن است نسبت به درک یا دانش خود از اون مسئله تعصب نشان دهند!
در خیلی از مواقع همین توهم ادراک و تعصب بی‌جا باعث میشود به خود بیش از حد اطمینان کنند و تصمیمات غلطی بگیرند.
چطور در تصمیم‌گیری‌هایمان بهتر عمل کنیم؟
- حذف احساسات
یکی از بزرگترین موانع برای گرفتن تصمیم درست، انتخاب احساسی است. بهترین تصمیم زمانی گرفته میشود که به دور از تعصبات و عوامل احساسی باشد که ما رو از واقعیت دور میکنه.
نباید اجازه داد تا احساساتی مثل خشم، حس وفاداری، کینه، خستگی یا… جای منطق ما رو بگیرند و تصمیم‌گیری ما رو تحت تاثیر قرار بدن.
بیشتر بخوانید: چطور با پول کم فوق‌العاده به نظر بیایم
- تحقیق کردن
یکی از راه‌های رهایی از تصمیم‌های احساسی، تحقیق کردن قبل از گرفتن تصمیم نهاییه. با تحقیق کردن و جمع‌آوری اطلاعات میشه منطقی و با استدلال و منطق انتخاب کرد. این کار درصد خطا در انجام انتخاب رو به حداقل میرسونه.
همیشه قبل از گرفتن تصمیم نهایی، همه جنبه‌ها رو در نظر بگیرید و پیامدهای تصمیمتون رو پیش‌بینی کنید.
- کاهش تعداد انتخاب‌ها
سعی کنید تا تصمیم‌گیری رو برای خودتون راحت‌تر کنید. گزینه‌های پیش روتون برای انتخاب رو به حداقل برسونید. انتخاب‌هایی که اولویت کمتری نسبت به بقیه دارند و یا در دسترس نیستند رو کاملا حذف کنید و تمرکزتون رو روی انتخاب بین بهترین‌ها بزارید.
- هیچکس همه‌چیز رو نمیدونه!
همیشه این دو واقعیت رو در نظر داشته باشید: هیچکس همه‌چیز رو نمیدونه، هیچکس نمیتونه همه‌چیز رو کنترل کنه!
چه در زندگی شخصی و چه در زندگی حرفه‌ای و کاری اگر فکر کنید که همه‌چیز رو میدونید، هیچوقت پیشرفت نخواهید کرد. سرمایه‌گذاران بزرگ همیشه درحال یادگیری هستند و بیشترین هزینه رو صرف آموزش میکنند.
جالب است که بدانید وارن بافت روزی 5تا6 ساعت مطالعه میکند. بیل گیتس سالی 50 کتاب میخواند. مارک زاکربرگ هر دو هفته حداقل یک کتاب میخواند.
- برای هر اتفاقی آماده باش
“به بهترین اتفاق فکر کن اما برای بدترین اتفاق خودتو آماده کن”. همیشه باید تلاش کرد تا بهترین تصمیم رو بگیریم اما برای شرایط اضطراری هم خودتونو آماده کنید. اینجوری هیچوقت غافل‌گیر نخواهید شد!
رو نیوُ حساب کن!
منبع:
