حباب اقتصادی، حباب قیمت، حباب بازار و ترکیدن حباب اصطلاحاتی هستند که حتما تا کنون بار‌ها نام آن‌ها را در اخبار یا جا‌های مختلف شنیده‌اید. اما این حباب اقتصادی چیست؟ در ادامه به تعریف و برسی دلایل وقوع این پدیده، انواع حباب و تاثیرات آن بر روی اقتصاد می‌پردازیم.

حباب اقتصادی چیست؟ چه موقع حباب می‌ترکد؟

 حباب اقتصادی، که به آن حباب قیمت یا حباب بازار نیز می‌گویند، پدیده‌ای است که به واسطه آن هر نوع کالا و دارایی، بالا‌تر از ارزش واقعی آن معامله می‌شود. خواه ارز باشد یا سکه یا املاک یا حتی یک  شانه تخم مرغ . معمولا حباب اقتصادی یک موج شدید از خرید غیر ضروری را با خود به دنبال دارد. زمانی که سرمایه‌گذار تمایلش را به خرید از دست می‌دهد، قیمت کاهش پیدا می‌کند و  داریی ارزش واقعی خودش را به دست می‌آورد. این کاهش قیمت معمولا در کوتاه مدت رخ می‌دهد که در اصطلاح به آن ترکیدن حباب می‌گویند.

دلایل شکل‌گیری حباب اقتصادی

نقدینگی

بسیاری از حباب‌ها زمانی شکل می‌گیرند که موسسات مالی  برای سود بیشتر اقدام به عرضه تسهیلات بانکی با سود غیر واقعی می‌کنند. با اعطای بیش از حد تسهیلات، افراد زیادی اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند در حالی که گزینه‌های سرمایه‌گذاری خاص و محدود هستند. که این امر باعث انبساط شدید در اقتصاد می‌شود. در زمان باز پرداخت، بسیاری از همان افراد از باز پس دادن اعتبار عاجز می‌مانند، درنتیجه انقباض در اقتصاد و به دنبال آن ترکیدن حباب رخ می‌دهد. نقدینگی مهم‌ترین دلیل شکل‌گیری حباب اقتصادی است که خود معلول فاکتور‌های کلان‌تر است.

تئوری احمق بزرگتر

تئوری احمق بزرگتر هنگامی مطرح می‌شود که افرادی پیدا شوند که دارایی خاصی را با قیمتی بالاتر از ارزش واقعی آن بخرند. همین موضوع  برخی رفتار‌های گله‌وار را با خود به همراه دارد. یعنی افراد بدون اینکه بدانند چرا و نیاز ضروری داشته باشند، فقط چون سایراین اقدام به خرید می‌کنند، به دنبال خرید آن دارایی هستند. چرخه تئوری احمق‌ها منجر به شکل گیری حباب اقتصادی می‌شود. 

پیش بینی آینده

یکی از دلایل شکل‌گیری حباب‌ها بررسی قیمت‌ها به صورت تاریخی و پیش‌بینی حفظ رویه فعلی است. مثلا اگر یک دارایی در گذشته با یک نرخ خاص رشد کرده، تا ابد با همان نرخ به رشد خود ادامه خواهد داد. از آن‌جایی که در تعیین قیمت‌ها عوامل بسیار زیادی نقش دارند، پیش بینی آینده قیمت‌ها بسیار دشوار است.

نمونه‌ای از حباب‌های‌ اقتصادی جهان

حباب گل لاله در هلند

حباب گل لاله، یکی از سه حباب اقتصادی بزرگ در تاریخ اقتصاد اروپا به‌ شمار می‎‌رود. پس از آن که گل لاله  وارد بازار هلند شد و به شدت مورد استقبال مردم این کشور قرار گرفت، تقاضا تا جایی گسترش پیدا کرد که از عرضه آن پیشی گرفت. کم کم بسیاری از افراد شروع به کشت پیاز گل لاله کردند و آن را با قیمت بالا در بازار ‌فروختند. قیمت‌ها تا جایی افزایش پیدا کرد که بسیاری از افراد دارایی‌های خود را ‌فروختند تا وارد تجارت گل لاله بشوند. همین امر موجب افزایش حباب قیمتی گل لاله در بازر هلند شد. این افزایش قیمت تا جایی ادامه پیدا کرد که دیگر خریداری برای گل لاله وجود نداشت. از این رو افرادی وارد بازار شدند که بذر گل لاله را با قیمت پایین‌تری فروختند. در نتیجه، بسیاری از افرادی که دارایی‌های خود را فروخته بودند و وارد تجارت گل لاله شده بوند، خود را مال باخته دیدند. حباب اقتصادی گل لاله، اقتصاد هلند را در معرض نابودی قرار داد.

حباب اقتصادی ژاپن

ما بین سال‌های 1980 تا 1990 پایین بودن نرخ بهره و بالا رفتن افزایش قدرت ین، باعث هجوم سرمایه‌گذاران خارجی به کشور ژاپن شد. ارز‌های خارجی در این کشور به شدت افزایش یافت و صادرات ژاپن افت کرد. سقوط ناگهانی ارزش ین مابین سرخوشی‌های افتصادی وبه دنبال آن ترکیدن حباب، موجب رکود افتصادی این کشور آسیایی برای سه دهه شد.

تاثیرات حباب اقتصادی

ایجاد حباب، به شدت دارای تاثیر منفی در اقتصاد است. زیرا باعث هدر رفت منابع در پروژه‌هایی که در ارزش واقعی نیستند می‌شود و ورشکستگی بسیاری از افراد جامعه را با خود به دنبال خواهد داشت. ترکیدن حباب با انتقال ثروت از بخشی از جامعه به بخشی دیگر همراه است. آگاهی از حباب پیش از ترکیدن آن می‌تواند در ذحیره ثروت تاثیر به‌سزایی داشته باشد.